004 - Je Oerbrein

De missing link in ieder dieet en voedingsadvies... dat is je oerbrein. Je oerbrein is een hele belangrijke factor als het gaat over je eetgedrag. Omdat al je eetinstincten, maar ook al je andere instincten hun oorsprong vinden in je oerbrein.

Je oerbrein is namelijk het deel van je brein waarin alle basisprogrammeringen van je lichaam zijn opgeslagen. Je zou het kunnen vergelijken met de harde schijf van een computer. Zodra je wordt geboren zorgt je oerbrein ervoor dat alles werkt.

De basisprogrammeringen in je oerbrein kun je niet aanpassen. Die zijn er gewoon en daar heb je mee te dealen. Op zich is dat een goed gegeven, want je wilt niet na hoeven denken over wanneer je moet inademen en wat je moet doen zodat je met je ogen kunt knipperen.

Het feit dat je dus een oerbrein hebt is een heel fijn gegeven. Want dat zorgt ervoor dat je over alle basisdingen niet na hoeft te denken. Waardoor je energie en ruimte overhoudt voor het onderzoeken van nieuwe dingen en het oplossen van problemen.

Er is alleen één nadeel aan ons huidige oerbrein en dat is dat er geen versie 2.0 van is. Dat betekent dat je oerbrein nog steeds functioneert vanuit de oertijd. En onze wereld is sindsdien behoorlijk veranderd. Daardoor is het inmiddels zo dat alles wat je oerbrein in het verleden deed om ervoor te kunnen zorgen dat je kon overleven, nu juist contraproductief werkt.

Met andere woorden: zolang je niet begrijpt hoe je diepste eetinstincten werken, zullen ze jou besturen. Wanneer je dus weer een relaxte relatie met eten wilt hebben, is dit waar je dient te beginnen. Zodra je begrijpt hoe je oerbrein werkt en hoe je het kunt managen, snap je ook waarom geen enkel dieet kan zorgen voor blijvende resultaten. En waarom het zo'n ontzettend gevecht is met jezelf om gezond te blijven eten.

Veel luisterplezier!

In deze podcast: Manage je oerbrein

In deze podcast ga ik je de missing link introduceren in ieder dieet en in ieder voedingsadvies. En dat is je oerbrein. Je oerbrein is een belangrijke factor als het gaat over je eetgedrag. Omdat al je eetinstincten, maar ook al je andere instincten hun oorsprong vinden in je oerbrein. 

Je oerbrein is namelijk het deel van je brein waarin alle basisprogrammeringen van je lichaam zijn opgeslagen. Je zou het kunnen vergelijken met de harde schijf van een computer. Zodra je wordt geboren zorgt je oerbrein er bijvoorbeeld voor dat je kunt ademhalen, kunt huilen, kunt plassen en poepen, met je ogen kunt knipperen, kunt slapen, kunt drinken, dat je eten kunt verteren en dat je met je armen en je benen kunt bewegen.

De basisprogrammeringen in je oerbrein kun je niet aanpassen. Die zijn er gewoon en daar heb je mee te dealen. Op zich is dat een goed gegeven, want je wilt niet na hoeven denken over wanneer je moet inademen en wanneer je moet uitademen. En je wilt ook niet na hoeven te denken voordat je je vingers beweegt om iets in te typen of omdat je bijvoorbeeld een stukje wilt lopen. Van alle basisfuncties van je lichaam wil je gewoon dat ze volledig automatisch verlopen. Dat is dan ook waar je oerbrein voor zorgt. Je oerbrein bestaat uit twee afdelingen.

Je reptielenbrein en je zoogdierenbrein

Het reptielenbrein is het oudste deel van je brein. Het bestaat al meer dan 560 miljoen jaar en dit is het deel dat volledig automatisch werkt. In dit deel worden alle basisfuncties van je lichaam geregeld. Hierbij kun je denken aan eten en drinken, seks, veiligheid, comfort en bij een groep horen. Eigenlijk alles wat je nodig hebt om te overleven en je voort te planten. Je reptielenbrein functioneert volledig in het nu en het is volledig neutraal.

Het zoogdierenbrein is het deel van je oerbrein waar je emoties huizen en waar reacties worden getriggerd die te maken hebben met emoties. Dit deel van je oerbrein is bij je geboorte geprogrammeerd met basisgedrag en wordt aangevuld met gedrag dat nodig is om te kunnen overleven in je omgeving. Wanneer je dus bijvoorbeeld opgroeit in een omgeving waarin voedsel schaars is, zal er ander gedrag in je zoogdierenbrein worden geprogrammeerd dan wanneer je opgroeit in een omgeving waarin meer dan voldoende voedsel voorhanden is.

Zoogdierenbrein zo werkt het

Ook culturele gedragspatronen worden in dit deel van je brein geprogrammeerd. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde gevoelens die je hebt met kerst of hoe je omgaat met je familie. Je zoogdierenbrein kan beslissen hoe je je voelt. Dus zodra je een emotie of een sensatie ervaart, wordt dit deel van je brein in werking gesteld. Je zoogdierenbrein functioneert op basis van je ervaringen in het verleden. Ik vergelijk dit deel van het brein altijd met een enorme kaartenbak in je hoofd.

Wat ik me dan voorstel is dat je zoogdierenbrein van alles dat je meemaakt een notitie maakt. In deze notitie zegt het wat je hebt meegemaakt, hoe dat voelde, hoe je het hebt opgelost en of dat succesvol was. Deze notitie wordt vervolgens opgeslagen in de kaartenbak in je hoofd. Zodra je dan een volgende keer in eenzelfde situatie terechtkomt, duikt je oerbrein in de kaartenbak en kijkt het na of je dit al eerder hebt meegemaakt. Wanneer dat het geval is, zal het je automatisch sturen naar gedrag dat je de vorige keer heeft geholpen.

Dus stel, je hebt ooit 20 kilo teveel gewogen en je hebt succesvol een dieet gevolgd, dan heeft je oerbrein dat opgeslagen in de kaartenbak. Wanneer vervolgens de weegschaal weer omhoog klimt, dan zal je oerbrein met deze succeservaring komen en ervoor zorgen dat je weer op dieet gaat. 

Maar het omgekeerde is ook het geval. Stel dat je nog nooit succesvol een dieet hebt gevolgd, dan is dat de informatie die je oerbrein zal opduikelen uit de kaartenbak. En dat zorgt ervoor dat het je zodanig zal manipuleren dat je nooit aan een volgend dieet gaat beginnen. 

Hetzelfde geldt voor liefdesverdriet. Stel dat je in het verleden een verbroken relatie hebt gehad en dat hebt opgelost met chocola, dan zal je oerbrein bij een volgende verbroken relatie weer met die doos bonbons op de proppen komen.

Hoe gedragspatronen werken 

Het is belangrijk dat je begrijpt hoe dit werkt. Maar ook dat je begrijpt dat je iedere dag opnieuw kaarten toe kunt voegen aan de kaartenbak. Des te vaker een kaart (een patroon) door je brein wordt gebruikt, des de meer vooraan deze kaart staat en des te eerder hij dus door je brein zal worden gebruikt. Dat betekent dat wanneer je een nieuwe gewoonte aan wilt leren, dat je ervoor moet zorgen dat deze nieuwe gewoonte vooraan in de kaartenbak komt te staan. En dat doe je door hem heel vaak te herhalen. 

OK, even terug naar je oerbrein. 

Zoals ik dus net heb uitgelegd bestaat je oerbrein grofweg uit twee delen, namelijk je reptielenbrein – dit functioneert volledig in het nu – en je zoogdierenbrein – dit functioneert volledig vanuit het verleden. Samen besturen ze jouw onbewuste gedrag en dat doen ze op basis van hoe je je voelt. 

Je moet je voorstellen dat we in de oertijd nog niet konden denken zoals we dat nu kunnen. We konden alleen maar voelen en primair reageren op wat er gebeurde. We leefden volledig in het nu en vanuit het huidige moment. We konden niet vooruit denken en we konden ook niet plannen. Net als dieren. In de oertijd hadden we namelijk nog geen mensenbrein. Het mensenbrein zoals we dat nu hebben is nog redelijk nieuw. Het is ongeveer 200.000 jaar oud.

Leven vanuit je basisinstincten 

Dat betekent dat we al die tijd primair vanuit onze basisinstincten hebben geleefd. En die basisinstincten zijn:

• Zoek plezier
• Vermijd pijn 
• Bespaar energie

En ook al hebben we nu de beschikking over een prachtig mensenbrein, als je een beetje om je heen kijkt, dan zie je dat de meeste mensen nog steeds primair leven vanuit hun oerbrein. We zijn namelijk nog steeds de hele dag bezig met het zoeken van plezier, het vermijden van pijn en het besparen van energie. Het mooiste voorbeeld is natuurlijk Netflixen op de bank met een bak chips.

Dit gedrag is volkomen logisch. We hebben namelijk nooit geleerd hoe ons oerbrein werkt en hoe we het kunnen managen. Bovendien heeft ons oerbrein 99,99% van alle beslissingsaandelen in handen als het gaat over je gedrag. Exact dat is waarom we zo ontzettend veel problemen hebben met eten. Maar ook op heel veel andere gebieden van ons leven. We hebben nooit geleerd over de factor die al ons gedrag bestuurt en we hebben ook nooit geleerd hoe deze CEO van al je gedrag werkt. Laat staan hoe je hem kunt managen.

Jouw diepste eetinstincten

Met andere woorden: zolang je niet begrijpt hoe je diepste eetinstincten werken, zullen ze jou besturen. Wanneer je weer een relaxte relatie wilt hebben met eten, is dit dus waar je dient te beginnen. Bij het leren begrijpen hoe je oerbrein werkt en hoe je het kunt managen. Zodra je dat namelijk begrijpt, dan snap je ook waarom geen enkel dieet kan zorgen voor blijvende resultaten. En waarom het zo’n ontzettend gevecht is met jezelf om gezond te blijven eten.

De oplossingsmachine in je hoofd namelijk de neocortex

Ik noemde het net al even: naast je oerbrein is er nog een partner waar je mee te maken hebt als het gaat over je eetgedrag en dat is je mensenbrein. Je mensenbrein wordt ook wel de neocortex genoemd en is het jongste deel van je brein. Je mensenbrein is je oplossingenmachine. Het is de Willie Wortel in je hoofd. Je mensenbrein is het deel van je brein dat in de toekomst kan kijken. Het kan dus zien wat het effect is van je huidige gedrag op de langere termijn. 

Ik vergelijk je mensenbrein graag met een verstandige ouder en je oerbrein met een peuter van drie jaar oud. Alle twee willen ze het best voor jou. Je mensenbrein wil dat het goed met je gaat in de toekomst, je oerbrein wil dat het nu goed met je gaat. Je oerbrein kan niet vooruit kijken, dat leeft volledig in het nu. Je mensenbrein kan wel vooruit kijken. En daar wringt het tussen die twee. 

Je oerbrein zegt namelijk: ik wil nu plezier hebben, ik wil geen moeite hoeven te doen (energie besparen) en ik wil geen gezeik (pijn vermijden). Als ik denk aan het oerbrein dan denk ik altijd aan een peuter van drie of aan een puber. Allebei zijn ze van het plezier in het moment en denken ze niet na over de gevolgen op de langere termijn. Maar ook: als ze hun zin niet krijgen dan kan het behoorlijk stormen…

En exact dat is wat bij veel mensen constant aan de hand is in hun hoofd. Hun oerbrein wil van alles en hun mensenbrein probeert boven het geschreeuw van het oerbrein uit te komen omdat het weet dat dit niet verstandig is. Dit is het constante gevoel van onrust dat je in je lichaam ervaart. Je weet dat iets niet goed voor je is, maar toch blijf je het doen en achteraf voel je je dan schuldig. Dat heeft hiermee te maken. 

Je mensenbrein zegt: als je dit nu doet, dan heeft dat een gevolg voor de toekomst.

• Als je nu veel ongezonde dingen blijft eten, dan heb je er over een jaar weer een paar kilo bij. 
• Als je nu teveel geld uitgeeft, dan kun je aan het einde van de maand de boodschappen niet meer betalen. 
• Als je nu niet je pensioen regelt, dan heb je op je 65^e een probleem. 
• Als je nu niet naar school gaat, haal je straks geen diploma en kun je geen werk vinden. 
• Als je nu ongezond leeft, dan is je lichaam straks ziek

Maar je oerbrein zegt:

• Ik wil nu genieten, misschien ben ik er over een jaar wel niet meer
• Ik wil nu dit kopen, aan het einde van de maand zie ik wel weer verder
• Ik wil nu leven, wie weet haal ik de 65 niet eens
• Ik wil nu plezier maken, wie heeft er nu een diploma nodig
• Ik wil nu me goed voelen, mijn lichaam is van later zorg

Er is in je hoofd dus constant een discussie tussen je mensenbrein (de verstandige ouder) en je oerbrein (de peuter en de puber). Wanneer je niet weet hoe je hiermee om kunt gaan ben je aan de goden overgeleverd. Je oerbrein wint namelijk altijd de discussie in het moment. En dat doet het door je te bedelven onder zulke overweldigende gevoelens dat het lijkt alsof je doodgaat wanneer je iets niet doet. 

Daardoor…

• Blijf je teveel ongezonde dingen eten, ook al wil je dat niet omdat je weet dat dit niet goed voor je is
• Blijf je teveel geld uitgeven, ook al wil je dat niet omdat je weet dat dit niet goed voor je is
• Regel je niet je pensioen, ook al weet je dat dit wel beter zou zijn
• Ga je niet naar school, ook al weet je dat je dan geen werk kunt vinden
• Blijf je ongezond leven, ook al weet je dat je straks de rekening betaalt

Krijg een relaxte relatie met eten

Wanneer je dus weer een relaxte relatie met eten wilt hebben is het zaak dat je deze interne discussie gaat stoppen. Dit gebeurt wanneer je leert hoe je jouw oerbrein kunt managen. En exact dat is wat we doen in de Eetgeluk Universiteit. Daar leer ik je exact hoe je oerbrein tikt en hoe je daarmee om kunt gaan. Ik leer je hoe je met je mensenbrein je oerbrein exact die structuur kunt geven die het nodig heeft. 

Je oerbrein is gemaakt om te kunnen omgaan met acute zaken. Dat was belangrijk in de oertijd. In de oertijd was er alleen maar vandaag. Het was altijd maar de vraag of er weer een morgen zou zijn. Het enige dat telde in de oertijd was dat je nu kon overleven.

Waarom je denkt dat voedsel schaars is

In de oertijd was voedsel ook zeer schaars. Dus was het logisch dat wanneer er dan voedsel voorhanden was, dat je je klem at. Dat je zoveel at als je op kon op dat moment. En dat je daarna zo lui mogelijk was zodat je zo lang mogelijk met je kostbare brandstof kon doen. Want op jacht gaan naar eten was gevaarlijk dus dat deed je alleen maar wanneer het niet anders kon. Daarom ook is eten zo ontzettend belonend voor je brein. Omdat het in de oertijd zo ontzettend gevaarlijk was om je veilige schuilplaats te verlaten. Dat deed je alleen maar voor iets waar je je supergoed van ging voelen. En dat was eten of seks. Twee dingen die enorm belangrijk zijn voor ons voortbestaan als mens. 

Je oerbrein denkt tot op de dag van vandaag nog steeds dat voedsel schaars is, dat je zuinig moet zijn met energie en dat wanneer je je niet goed voelt dat je dan doodgaat. Het functioneert iedere dag opnieuw vanuit die drie basisregels. Maar waar dat je in de oertijd enorm hielp om te kunnen overleven, wordt het nu onze dood. Nu is het juist zaak dat we alle drie deze functies bewust gaan omkeren:

• Voedsel is niet meer schaars
• Het is juist belangrijk om te bewegen
• Je gaat niet dood als je je een keertje niet goed voelt

Je mensenbrein weet dit, dus je mensenbrein is in dit verhaal de sleutel. Wanneer je gaat begrijpen hoe je met je mensenbrein je oerbrein kunt managen, dan kun je de basisprogrammering uit de oertijd omzeilen.

Je oerbrein heeft het beste met je voor 

Hierin is het belangrijk dat je je realiseert dat er voor je oerbrein maar één ding belangrijk is, en dat is dat je je nu goed voelt. Want wanneer je je goed voelt is dat voor je oerbrein het teken dat je veilig bent. Daarom is je oerbrein constant aan het meten hoe je je voelt. 

Een belangrijke indicatie daarvoor zijn je emoties. Wanneer je positieve emoties ervaart zoals geluk, liefde en blijdschap, voel je je goed en is dat voor je oerbrein een teken dat het niet in actie hoeft te komen. Wanneer je negatieve emoties ervaart zoals stress, verdriet of verveling, voel je je niet goed en denkt je oerbrein dat je niet veilig bent.

De rol van dopamine

Op dat moment komt je oerbrein gelijk in actie. Het duikt in de kaartenbak en gaat op zoek naar soortgelijke situaties. Vervolgens kijkt het naar de meest succesvolle oplossing in een dergelijke situatie. Dit is voor je brein altijd de oplossing waarbij de grootste hoeveelheid dopamine wordt afgegeven. Dopamine is het hormoon dat wordt aangemaakt in het beloningencentrum in je brein. Des te meer dopamine wordt aangemaakt wanneer je iets doet, des te hoger het beloningsgevoel in je brein. En des te hoger het beloningsgevoel dat iets veroorzaakt in je brein, des te belangrijker je brein die bepaalde actie zal vinden. 

Wanneer je je niet goed voelt zal je oerbrein je daarom niet naar de sportschool sturen of een wortel laten eten. Maar zal het je sturen richting een zak chips, een stuk taart, een reep chocola, een glas alcohol, een pornosite, Netflix of een winkelcentrum. Al die activiteiten zorgen namelijk gelijk voor een hoge beloning in je brein waardoor je je NU even wat beter voelt. En wanneer je je NU even wat beter voelt, denkt je oerbrein dat je veilig bent. 

Het punt is alleen dat je je misschien op het moment van de actie zelf even beter voelt, maar daarna voel je je meestal nog schuldiger. Omdat je na de actie op je donder krijgt van je mensenbrein dat je haarfijn vertelt wat het effect van je acties in de toekomst zal zijn. Daardoor voel je je nog slechter dan voorheen en komt je oerbrein weer in actie. Je snapt het al, dit is een eindeloze cirkel.

Wat is het jo-jo effect

Dit is de eet-dieet spiraal, dit is het jojo-effect, dit is het eindeloze hamsterwiel waarin zo ontzettend veel vrouwen gevangen zitten. Je eet, je voelt je even fijn, vervolgens ben je boos op jezelf omdat je je toch weer hebt laten gaan en ga je nog meer eten. Net zolang tot je het zat bent en zo boos bent op jezelf en zo’n hekel hebt aan jezelf dat je de ‘knop omzet’ en jezelf straft met een volgend dieet. Dit hou je dan tijdelijk vol tot je je zo slecht voelt dat je oerbrein het uiteindelijk wint en je jezelf weer gaat saboteren. En zo ben je misschien al twintig, dertig of zelfs veertig jaar bezig. 

Ik zeg altijd dat een relaxte relatie met eten eigenlijk niet gaat over eten. Een relaxte relatie met eten gaat maar over één ding en dat is de relatie die je hebt met jezelf. Nu je weet dat je oerbrein ‘aan’ springt wanneer je je niet goed voelt en dat je oerbrein je dingen laat doen om je weer goed te voelen, dan begrijp je dat hoe je je voelt één van de belangrijke sleutels is naar een relaxte relatie met eten.

Het eetgeluk model

Volgende week ga ik daarom verder met de vierde stap in het Eetgeluk Model: Omarm jezelf. Deze stap gaat over het leren waarderen van jezelf zoals je nu bent. Omdat dit de sleutel is naar jezelf beter voelen in het moment (waardoor je dus jouw zelfsabotage kunt gaan stoppen). 

Ik wens je een heerlijke week en als je deze podcast waardevol vindt, geef hem dan vooral door aan vrienden, familie en bekenden. Laten we er samen voor zorgen dat alle vrouwen in Nederland gaan stoppen met diëten en hun vrouwpower gaan gebruiken voor dingen die er echt toe doen!

Tot volgende week!